Volwassenen vertellen kinderen graag wat ze moeten denken en menen ook nog eens te weten wat ze voelen. Dat was in de tijd van Multatuli zo en dat is nog steeds zo. Dit gebeurt met de beste bedoelingen natuurlijk, maar doet ons vergeten dat kinderen heel goed zelf kunnen denken en voelen. Multatuli schreef De geschiedenis van Woutertje Pieterse om te laten zien dat het kind werelden in zich herbergt en méér voelt dan we voor mogelijk houden.
De genomineerden voor de Woutertje Pieterse Prijs 2023 laten in sprankelende, humoristische en gevoelige taal zien welke prachtige avonturen kinderen beleven wanneer de fantasie vrij spel heeft. Het gevoelsleven van het kind is leidend. Verbeelding speelt een belangrijke rol omdat verbeelding ons stimuleert om nieuwe werelden te verkennen en onszelf er een rol in geeft. Het talent van kinderen om de wereld te bestormen is voor de genomineerden uitgangspunt voor ontroerende verhalen en gedichten waarin de veelstemmigheid, zo dwars, duister en dringend als die kan zijn, wordt gevierd.
De mens is een dier en dient zich dus te verhouden tot andere dieren. Maar wat als dieren met elkaar in gesprek gaan? Vandaag houd ik mijn spreekbeurt over de anaconda breekt een lans voor alle dieren. In dit humoristische boek klinkt een kakofonie van veelkleurige dieren die ons betoveren met spreekbeurten over het prachtige en gruwelijke dierenrijk. De mooie cover en grappige titel nodigen uit om het boek open te slaan. En wat een feest levert dat op. In de korte inleiding wordt meteen duidelijk waar het hier over gaat: dieren houden spreekbeurten voor en over andere dieren en laten dat beslist niet over aan mensen (saai, gaap!). Dat zorgt voor verrassende inzichten. De merel houdt zijn spreekbeurt over de halsbandparkiet en legt uit dat die groene toeters geen ‘syrinx’ hebben; de brutale vos vertelt tot in detail waarom hij zo dol is op ganzen en het bescheiden fruitvliegje leert ons wat een leliehaantje is. Ondertussen worden er vragen gesteld en opmerkingen geroepen door de andere dieren. De fraaie, rustige typografie en de prachtige, gevoelige illustraties maken dit tot een boek om te koesteren.
Wat als je stad zodanig verandert dat je je er niet meer in thuis voelt? Mot en de metaalvissers is een klassiek avontuur, zoals je dat niet vaak meer leest. Alles in dit boek klopt, van de roestige illustraties van Sophie Pluim tot en met het ingenieuze plot dat Sanne Rooseboom smeedde rondom een erfenis waarin een kleine duikboot een sleutelrol speelt. Mot is een stoere, eigentijdse hoofdpersoon die in conflict raakt met de verwachtingen van haar moeder en zich aansluit bij een groep metaalvissers, die een afgedankte scheepswerf heeft omgebouwd tot een paradijselijke vrijstaat. Vanuit Mots perspectief word je aan het denken gezet over maatschappelijke thema’s, zoals het recht op vrijheid en zelfbeschikking, onze omgang met grondstoffen en het milieu en de verdeling van macht en kapitaal. En dat allemaal verpakt in een meeslepend avontuur vol actie en spanning, dat je meezuigt in een betoverende onderwaterwereld en een gelaagde kijk geeft op hoe het is om een meisje te zijn in de huidige tijd.
Joke van Leeuwen is de koningin van het aanstekelijke absurdisme en is in deze hedendaagse odyssee op de toppen van haar kunnen. Ik ben hier! is een literaire voltreffer. Poëtische zinnen worden afgewisseld met hilarische beeldgrappen; de eenzaamheid van de kers blijft nog lang nazinderen in het geheugen. Ze bouwt een ragfijn taalspel rond de ontroerende relatie tussen een hardwerkende vader en een zoekende dochter. Concreet wordt het gemis van de moeder niet genoemd, maar haar afwezigheid klinkt door deze kleine grote roman. De lezer ontdekt gaandeweg dat de grens tussen werkelijkheid en verbeelding flinterdun is. Is die er überhaupt wel? En maakt het iets uit? Is het niet de droom van elk mens om gevonden te worden? Ik ben hier! is een humoristisch en relevant verhaal vol poëtische oneliners vanuit het overtuigende perspectief van een kind met enorme verbeeldingskracht. De originele illustraties dragen en sturen het verhaal en dansen een volmaakte paso doble met de tekst.
Wat als je in de ogen van de wereld uitschot bent? In Patroon eindigt een onbezonnen jongensexperiment met een vergeten kogel en een hamer in een drama. Mylo moet verder leven zonder zijn vriend en mét een enorm schuldgevoel. Tijdens de verwarrende tijd die volgt op het ongeluk schrijft hij als ‘verwerking’ – al vindt hij dat een rotwoord, want Mees is en blijft dood – en om zijn gedachten te ordenen. In zijn schrift piekert hij over de schuldvraag en beschrijft hij zijn frustraties met hulpverleners en het gekmakend verdriet dat hij voelt tot in zijn botten. Behalve een reis door de binnenwereld van een getormenteerde puber die versneld volwassen wordt, is Patroon ook een roadtrip. Mylo neemt zijn opa mee naar Californië waar hij zijn vader hoopt te ontmoeten, en beschrijft de overweldigende natuur, de typisch Amerikaanse hotels en het rafelige straatbeeld treffend en met humor. Het resultaat is een gedurfd en hartverscheurend boek dat jongeren serieus neemt. Wat betekent het om het zwarte schaap te zijn, hoe voelt het om gecanceld te worden en wat doen schuld, schaamte en rouw met een mens? Dit steengoed en realistisch geschreven verhaal verdient veel lezers.
Wat zijn wij zonder de dieren? Al te lang waren dieren in de loop van de geschiedenis ‘zwijgende getuigen op de eerste rij’. Joukje Akveld verleent hen in Een kleine geschiedenis van de mens door dierenogen daarom een geheel eigen stem. De afwisseling tussen fictieve verhalen en wetenschappelijk-historische reflecties over diverse diersoorten blijft verrassend en belicht allerhande facetten van de complexe relatie tussen mens en dier. Akveld maakt onmiskenbaar duidelijk hoe relevant de keuze voor een bepaald perspectief is om ‘onze’ geschiedenis te vertellen en begrijpen. De magische wisselwerking tussen de goed gedocumenteerde teksten en de krachtige dierenportretten van Djenné Fila verleent dit boek een extra dimensie. De betoverende, paginagrote prenten vol markante details krijgen alle ruimte die ze verdienen. Wanneer een bevlogen en erudiet auteur een illustratrice van hetzelfde kaliber treft ontstaat iets moois; een leeftijd overschrijdend boek, een waar cadeau voor lezer én voorlezer.
Met Ik denk dat ik ontvoerd ben schreef Pim Lammers een meerstemmige bundel, waarin tal van kinderstemmen op zoek gaan naar wie ze eigenlijk zijn. Van de vraag op wie je valt tot de vraag of je tante aangesproken wil worden met ‘hij’ of ‘zij’: Lammers slaagt erin jeugdige perspectieven op te voeren die wars zijn van stereotypes of normatieve gedachten. In die zin is deze kinderpoëzie een pleidooi voor diversiteit in al haar facetten en een warm bad voor ieder kind dat op zoek is naar zichzelf – of juist getuige wil zijn van de zoektocht van een ander. De geestige en veelkleurige illustraties van Sarah van Dongen in gouache en krijt geven Lammers’ teksten een extra dimensie en benadrukken de humoristische toon die de dichter in zijn poëzie aanslaat. Ik denk dat ik ontvoerd ben is een boek dat zijn titel meer dan waarmaakt: wie eenmaal ondergedompeld is in dit poëtische universum, kan er zelfs met losgeld nauwelijks uit bevrijd worden.
Voordat we onthullen welk van deze prachtige genomineerde boeken vandaag wordt bekroond, wil de jury benadrukken dat 2022 een ongelofelijk rijk boekenjaar was. Niet alleen was het aantal inzendingen hoger dan ooit, ook de kwaliteit van de boeken was erg goed. Na lang en stevig beraad heeft de jury van de 36e Woutertje Pieterse Prijs besloten het boek te bekronen dat onze veelstemmige wereld zowel in taal als beeld heerlijk op zijn kop weet te zetten. Een boek dat overloopt van de spitse dialogen, kriebelige weetjes en bijtende spot. Auteur en illustrator zijn een ideaal huwelijk aangegaan in dit stilistisch voorbeeldige boek waarin alles klopt. De Woutertje Pieterse Prijs 2023 gaat naar Vandaag houd ik mijn spreekbeurt over de anaconda van Bibi Dumon Tak en Annemarie van Haeringen.