Juryrapport Woutertje Pieterse Prijs 2005
In 2004 hebben uitgevers in Nederland en Vlaanderen wederom een stroom van prentenboeken, kinderboeken en jeugdboeken op de markt gebracht. De jury van de Woutertje Pieterse Prijs heeft de welvaart ervaren van onze samenleving, die zich kenmerkt door overvloed. Stoffelijk en spiritueel. Wel oversteeg het stoffelijke het spirituele. Het papier was van goede kwaliteit, de kaften waren solide, de lijm was bestendig, de typografie gevarieerd. Uitgevers, schrijvers en tekenaars hebben zich ingespannen de Nederlandse en Vlaamse jeugd iets moois aan te bieden. Maar de fantasie stelde nogal eens teleur, de taal was nogal eens pover, originaliteit was nogal eens afwezig. Gelukkig glinsteren er altijd parels. Ook dit jaar waren ze te vinden. Alle juryleden hebben genoten van de Griekse mythen, verhalen met eeuwigheidswaarde, prachtig in cadans verteld door Imme Dros. Heerlijk was ook het lezen van de roman van Benny Lindelauf, Negen open armen, een ode aan de liefde in zijn drie klassieke verschijningsvormen, amor, amicitia en caritas. De jury was aangenaam getroffen door Ted van Lieshouts Papieren museum, een uitstekende mogelijkheid om kinderen vertrouwd te
maken met grote-mensen-poëzie, mooi en spannend vorm gegeven en inspirerend om te lezen. Ook informatieve boeken dongen mee naar de prijs en op dat gebied viel in 2004 heel wat te beleven, zoals de wetenswaardigheden over taal in Waarom een buitenboordmotor eenzaam is van Joke van Leeuwen en de verhalen van Vibeke Roeper over Nederlandse ontdekkingsreizigers in Land in zicht. Dit is dan nog maar een greep uit toch heel wat kwaliteit waar de leden van de jury vreugde aan hebben beleefd.
De juryleden zijn gekozen onder andere om hun liefde voor geschreven taal. Maar er zijn tal van communicatiemiddelen. Het gebaar, de lichaamstaal, het domein van de semiotiek. De vele kunstvormen, met name muziek, die meer dan wat ook een stemming teweeg kan brengen. Zelfs stilte, de totale afwezigheid van welk signaal ook, kan veelzeggend zijn. Ook de beeldende kunsten zijn een krachtig communicatiemiddel. In kinderboeken spelen die hun rol in de vorm van illustraties. Voor kleine kinderen is de illustratie wellicht meerzeggend dan de woorden zijn. De jury heeft genoten van verscheidene van de ingezonden prentenboeken, bijvoorbeeld van De diamant van opa van Ceseli Josephus Jitta. Natuurlijk is het meest precieze, het gedetailleerdste communicatiemiddel de geschreven en gesproken taal, misschien omdat daarmee ook abstracties kunnen worden benoemd met een nauwkeurigheid die met andere communicatiemiddelen niet mogelijk is.
Een verhaal verteld in woorden heeft het voordeel dat de lezer met zijn fantasie de geschiedenis in beelden kan invullen. Dat kan een reden zijn om een illustrator te vragen de hoofdpersoon niet in beeld te brengen. Het omgekeerde kan ook het geval zijn. De kijker ziet precies wat er gebeurt en kan, al of niet met hulp van iemand die meekijkt, proberen de gebeurtenissen woorden te geven. Hoe preciezer je kijkt, des te meer maakt een illustrator je deelgenoot van het plezier waarmee hij het boek heeft gemaakt. Dat kan een verrukkelijke ervaring zijn. Alle details hebben zin, er worden karakters geschetst door de manier waarop de betreffende mensen of dieren handelen. Prentenboeken kunnen warm en uitnodigend zijn, ze kunnen zonder woorden bijdragen aan de taalontwikkeling van kinderen. En daarbij veel gedeelde pret tussen ouder en kind te weeg brengen.
‘Adam gaf de dieren namen.’ Ouders doen het hem na. Dit is een aap. Dit is een stoel. Dat is een vogel. Of als kinderen geluk hebben: dat is een roodborstje, een buizerd, een winterkoninkje. Gretig leren kinderen de woorden; als ze het principe onder de knie hebben oefenen ze de hele dag door, zodat mama en papa opgelucht ademhalen als ze tenslotte op een oor liggen. Veel prentenboeken bieden de mogelijkheid om met een kind ontdekkingen te doen die in woorden kunnen worden vertaald, op het gebied van mensen en dieren, maar ook als het gaat om handelingen, om goed, kwaad, ondeugend, geestig, behulpzaam, hinderlijk.
Al is de jury zich er van bewust dat de schepper van Woutertje Pieterse een groot schrijver was, de prijs gaat dit jaar niet naar woorden. Hij gaat naar een groot illustrator. Hij gaat naar iemand die zeer welsprekend, zonder een woord te gebruiken, een verhaal vertelt. Meerdere verhalen. Verhalen die beginnen op het omslag en binnen in het boek allemaal hun vervolg krijgen en tot een bevredigend eind komen.
De jury was daarin unaniem.
Meestal wordt het werk van een illustrator bekroond in combinatie met de bijdrage van een auteur. Deze keer is dat niet het geval. Het bekroonde boek kan het af zonder woorden, de woorden worden geen moment gemist. De kinderen zullen op den duur meer ontdekken van de grappen die de schepper van het boek ons voorlegt dan de ouders. Een veelzijdig man, deze illustrator. De jury zag ook fantasierijke tekeningen van hem bij een nieuwe kinderbijbel.
U hebt het geraden. De Woutertje Pieterse Prijs 2005 is voor het getekende boek Waar is de taart? van Thé Tjong-Khing.
Amsterdam, 1 maart 2005,
De jury
Jan Terlouw, voorzitter
Johan Dockx
Doeschka Meijsing
Jan Smeekens